(Αποσπάσματα από την «Θουκυδίδου Ιστορίαι, βιβλίο B'» και από το βιβλίο του Γιώργου Καραμαλάκη «Η μεταξύ Πάικου και Κρουσίων χώρα – νομός Κιλκίς»).

Μετά το θάνατο του Αλέξανδρου Α' (454) επί έξι χρόνια βασίλεψε ο Αλκέτας Β' και κατόπι άρχισε η βασιλεία του Περδίκκα Β' και του αδελφού του Φίλιππου. Γιοι και οι δύο του Αλέξανδρου Α'. Ο Φίλιππος όμως πέθανε σύντομα κι έτσι απέμεινε μόνος ο Περδίκκας (438-414/3). Η πολιτική του Περδίκκα Β' για την περαιτέρω επέκταση της Μακεδονίας ανατολικά από τον Στρυμόνα, βρήκε εμπόδιο την αποικιακή πολιτική των Αθηναίων, που αποσπούσαν πόλεις από τις μακεδονικές ακτές και τις πρόσθεταν στη συμμαχία τους.

Στις αρχές του πελοποννησιακού πολέμου ο Περδίκκας είχε φιλικές σχέσεις με τους Αθηναίους, κατόπι άλλαξε πολιτική και τάχθηκε με τους Σπαρτιάτες και τους Κορίνθιους. Έστειλε μάλιστα και στρατό να πολεμήσει κατά των συμμάχων των Αθηναίων. Οι τελευταίοι για να τον εκδικηθούν πάσκισαν με διπλωματικούς ελιγμούς να φέρουν εσωτερικούς περισπασμούς στο μακεδονικό κράτος. Κύριο όπλο των Αθηναίων ήταν οι αφειδώς παρεχόμενες υποσχέσεις στον γιο του Φίλιππου (αδερφού του Περδίκκα B'), Αμύντα, που θεωρούνταν ο κύριος διάδοχος του μακεδονικού θρόνου μετά τον θάνατο του πατέρα του Φίλιππου και εκείνη την εποχή φιλοξενούνταν στην αυλή του θρακιώτη βασιλιά των Οδρυσών, Σιτάλκη.

Οι Αθηναίοι ήρθαν επίσης σε συμφωνία µε τον Σιτάλκη και απείλησαν τον Περδίκκα Β' να αλλάξει πολιτική υπέρ αυτών με εκφοβισμό την άμεση επιδρομή του βασιλιά των Οδρυσών κατά της Μακεδονίας.

«Τον ίδιο περίπου καιρό, όταν άρχιζε ο χειμώνας αυτός, το 429 π.Χ., ο Οδρύσης Σιτάλκης του Τήρεω, βασιλεύς των Θρακών, ξεκίνησε εκστρατεία εναντίον του Περδίκκα του Αλεξάνδρου, που ήταν βασιλεύς της Μακεδονίας, και των Χαλκιδέων της Θράκης. Αιτία της εκστρατείας ήσαν δύο υποσχέσεις. Ήθελε να του επιβάλει την εκπλήρωση της μιας και να εκτελέσει ο ίδιος την άλλη. Όταν ο Περδίκκας είχε βρεθεί σε δύσκολη θέση, στην αρχή του πολέμου, είχε ζητήσει από τον Σιτάλκη να τον συμφιλιώσει με τους Αθηναίους και να μην υποστηρίξει τον αδερφό του Φίλιππο που ήταν εχθρός του και ήθελε να γίνει εκείνος βασιλεύς. Είχε δώσει ορισμένες υποσχέσεις στον Σιτάλκη και τώρα δεν τις κρατούσε. Ο ίδιος ο Σιτάλκης, όταν έκανε συμμαχία με τους Αθηναίους, είχε δώσει την υπόσχεση να τερματίσει τον Χαλκιδικό πόλεμο της Θράκης. Για τους δύο, λοιπόν, αυτούς λόγους άρχισε την εκστρατεία. Πήρε μαζί του τον Αμύντα, γιο του Φιλίππου, για να τον εγκαταστήσει βασιλέα των Μακεδόνων, και μερικούς Αθηναίους πρέσβεις που ήσαν κοντά του γι' αυτούς ακριβώς τους λόγους. Στρατηγός του ήταν ο Άγνων, γιατί και οι Αθηναίοι θα τον βοηθούσαν με στόλο και με όσο μπορούσαν περισσότερο στρατό εναντίον των Χαλκιδέων...

Σε τέτοια χώρα, λοιπόν, βασίλευε ο Σιτάλκης, κι ετοίμαζε τον στρατό του. Όταν τελείωσαν οι προετοιμασίες του, ξεκίνησε για τη Μακεδονία. Διέσχισε στην αρχή δικά του εδάφη και ύστερα προχώρησε στο ακατοίκητο βουνό Κερκίνη που χωρίζει τους Σίντες από τους Παίονες. Όσο ήταν στα δικά του εδάφη βάδιζε από τον ίδιο δρόμο που είχε ανοίξει ο ίδιος, κόβοντας δέντρα στα δάση, όταν είχε εκστρατεύσει εναντίον των Παιόνων. Βγαίνοντας από τη χώρα των Οδρυσών πορεύτηκαν στο βουνό, έχοντας δεξιά τους Παίονες και αριστερά τους Σίντους και τους Μαίδους. Αφού πέρασαν το βουνό, έφτασαν στη Δόβηρο την Παιονική. Στην πορεία του ο στρατός του όχι μόνο δεν έχασε ούτε ένα στρατιώτη -εκτός από μερικές αρρώστιες- αλλά αυξήθηκε, γιατί πολλοί από τους αυτόνομους Θράκες ακολουθούσαν, άκλητοι, τον στρατό για λεηλασία. Έτσι, ολόκληρη η δύναμη του στρατού του έφτασε, καθώς λέγεται, τις εκατόν πενήντα χιλιάδες. Το μεγαλύτερο μέρος ήταν πεζικό και το ένα τρίτο ιππικό…

O στρατός συγκεντρωνόταν στη Δόβηρο κι ετοιμαζόταν να κατέβει από τα υψώματα στην κάτω Μακεδονία, όπου βασίλευε ο Περδίκκας του Αλεξάνδρου όταν ο Σιτάλκης έκανε εισβολή...»

Έτσι, το φθινόπωρο του 429 π.Χ. ο Σιτάλκης με 100.000 πεζούς και 50.000 ιππείς Οδρύσους, Θρακιώτες και άλλα πολλά έθνη, πέρασε τον Στρυμόνα, διήλθε το βουνό Κερκίνη (Μπέλες) όπου ήταν το σύνορο των Σιντών και των Παιόνων, και πορευόμενος από τον δρόμο που αυτός άνοιξε παλιότερα κόβοντας τα δάση, έφθασε στη Δόβηρο την Παιονική, κοντά δηλαδή στη λίμνη της Δοϊράνης. O Θουκυδίδης αναφέρει ότι ο Σιτάλκης διαβαίνοντας από την Κρηστωνία και τη Μυγδονία για να φτάσει στον Αξιό λεηλάτησε και ερήμωσε όλες τις περιοχές. Περνώντας τον Αξιό εκπόρθησε την Ειδοµένη, ενώ οι δυο νοτιότερες απ' αυτήν πόλεις, η Αταλάντη και η Γορτυνία παραδόθηκαν και αναγνώρισαν βασιλιά τους τον Αμύντα, τον επίδοξο διεκδικητή του μακεδονικού θρόνου, που ακολουθούσε τον Σιτάλκη. Παρόλα όμως τούτα η στρατιά του βασιλιά των Οδρυσών δεν κατόρθωσε να εκπορθήσει τη νοτιότερα απ' αυτές πόλη Ευρωπό. Η πολιορκία της Ευρωπού απέβη μάταιη, οι Ευρωπαίοι αποδείχθηκαν δυναμικοί αλλά και πιστοί στον Περδίκκα Β'. Από τούτο διαφαίνεται πόσο καλά τειχισμένη, οχυρωμένη, ήταν τούτη η αρχαία πόλη.

Στο μεταξύ ο μακεδονικός στρατός δεν αντιπαρατάχθηκε να πολεμήσει τους επιδρομείς παρά κλείστηκε πίσω από τα τείχη προσμένοντας να περάσει η φοβερή καταιγίδα του Σιτάλκη. Όχι όμως με σταυρωμένα χέρια. Ο οξυδερκής Περδίκκας πήρε με το μέρος του τον ανεψιό τού Σιτάλκη, Σεύθη. Του υποσχέθηκε για γυναίκα την αδελφή του Στρατονίκη και ικανή στρατιωτική βοήθεια για να καταλάβει το θρόνο των Οδρυσών. O Σιτάλκης έχοντας αντιμέτωπο τον Σεύθη, αλλά και τον επερχόμενο χειμώνα αναγκάστηκε, μετά από περιπλάνηση στην Πέλλα και κατόπι στη Χαλκιδική, να αποχωρήσει ουσιαστικά άπραχτος από τη Μακεδονία. Έτσι τον Νοέμβριο απέσυρε τον στρατό του και γύρισε στη χώρα του χωρίς επιτυχίες, περνώντας τριάντα ημέρες σε εχθρική γι' αυτόν χώρα.

«Οι Μακεδόνες, οι οποίοι δεν είχαν αρκετή δύναμη για ν' αντισταθούν σε τόσο μεγάλο στρατό, αποτραβήχτηκαν στα δυσπρόσιτα μέρη και στις τειχισμένες πολιτείες τους. Δεν ήσαν πολλές τότε, αλλά αργότερα ο Αρχέλαος του Περδίκκα, όταν έγινε βασιλεύς, έχτισε τα όσα σήμερα υπάρχουν φρούρια και χάραξε ίσιους δρόμους. Από τη Δόβηρο ο θρακικός στρατός έκανε πρώτα εισβολή στην περιοχή που εξουσίαζε πριν ο Φίλιππος. Έκαναν έφοδο εναντίον της Ειδομένης και την κυρίεψαν. Η Γορτυνία, η Αταλάντη και μερικές άλλες μικρές πολιτείες συνθηκολόγησαν από φιλία προς τον γιο του Φιλίππου Αμύντα, που ακολουθούσε το στρατό. Πολιόρκησαν την Ευρωπό, αλλά δεν μπόρεσαν να την κυριέψουν. Από εκεί προχώρησαν και στην υπόλοιπη Μακεδονία, αριστερά από την Πέλλα και την Κύρρο. Δεν προχώρησαν, όμως, έως την Βοττιαία και την Πιερία αλλά λεηλάτησαν τη Μυγδονία, τη Γρηστωνία και τον Ανθεμούντα. Οι Μακεδόνες ούτε διανοήθηκαν ν' αντισταθούν με το πεζικό, αλλά παράγγειλαν στους συμμάχους τους της άνω Μακεδονίας να τους στείλουν ενισχύσεις σε ιππικό και, όταν παρουσιαζόταν ευκαιρία έκαναν επιθέσεις, λίγοι αυτοί, εναντίον πολλών, εισβάλλοντας στις τάξεις του θρακικού στρατού. Όταν οι άξιοι αυτοί καβαλάρηδες, προστατευμένοι με θώρακα, έκαναν επιθέσεις, κανείς δε μπορούσε να τους αντισταθεί, αλλά κινδύνευαν να κυκλωθούν από εχθρό πολύ ανώτερο σε αριθμό και γι' αυτό σταμάτησαν τις επιθέσεις τους, γιατί έβλεπαν ότι δεν μπορούσαν ν' αναμετρηθούν με εχθρό τόσο πολυπληθέστερο απ' αυτούς. Ο Σιτάλκης άρχισε τότε διαπραγματεύσεις µε τον Περδίκκα για τα ζητήματα που είχαν προκαλέσει την εκστρατεία και, όταν οι Αθηναίοι δεν έστειλαν στόλο, επειδή δεν πίστευαν ότι θα εκστρατεύσει, αλλά περιορίστηκαν να του στείλουν δώρα και πρέσβεις έστειλε ένα μέρος του στρατού του στους Χαλκιδείς, και τους Βοττιαίους τούς ανάγκασε να κλειστούν στα τείχη τους και ρήμαξε τη γη τους...

Ο Σιτάλκης, όμως, που κρατούσε ταυτόχρονα την Χαλκιδική, την Βοττική και τη Μακεδονία εξακολουθούσε να τις λεηλατεί. Αλλά επειδή δεν μπορούσε να επιτύχει κανέναν από τους σκοπούς για τους οποίους είχε εκστρατεύσει και ο στρατός του δεν είχε αρκετό ανεφοδιασμό και κακοπάθαινε από τα κρύα του χειμώνα, τον έπεισε ο ανεψιός του, Σεύθης του Σπαρδάκου, που τον επηρέαζε πολύ, να γυρίσει γρήγορα στην πατρίδα του. Τον Σεύθη τον είχε προσεταιρισθεί μυστικά ο Περδίκκας, με την υπόσχεση να του δώσει την αδελφή του με προίκα. Ο Σιτάλκης πείστηκε και γύρισε γρήγορα στην πατρίδα του. Είχε μείνει στο εχθρικό έδαφος τριάντα μέρες, από τις οποίες οχτώ στην Χαλκιδική. Αργότερα ο Περδίκκας κράτησε την υπόσχεσή του κι έδωσε την αδελφή του, Στρατονίκη, στον Σεύθη. Αυτή ήταν η εκστρατεία του Σιτάλκη.»

(Θουκυδίδης, Ιστορίαι, 2.100.1 - 2.101.6) Καὶ οἱ μὲν Μακεδόνες οὗτοι ἐπιόντος πολλοῦ στρατοῦ ἀδύνατοι ὄντες ἀμύνεσθαι ἔς τε τὰ καρτερὰ καὶ τὰ τείχη, ὅσα ἦν ἐν τῇ χώρᾳ, ἐσεκομίσθησαν. ἦν δὲ οὐ πολλά, ἀλλὰ ὕστερον Ἀρχέλαος ὁ Περδίκκου υἱὸς βασιλεὺς γενόμενος τὰ νῦν ὄντα ἐν τῇ χώρᾳ ᾠκοδόμησε καὶ ὁδοὺς εὐθείας ἔτεμε καὶ τἆλλα διεκόσμησε τά [τε] κατὰ τὸν πόλεμον ἵπποις καὶ ὅπλοις καὶ τῇ ἄλλῃ παρασκευῇ κρείσσονι ἢ ξύμπαντες οἱ ἄλλοι βασιλῆς ὀκτὼ οἱ πρὸ αὐτοῦ γενόμενοι. ὁ δὲ στρατὸς τῶν Θρᾳκῶν ἐκ τῆς Δοβήρου ἐσέβαλε πρῶτον μὲν ἐς τὴν Φιλίππου πρότερον οὖσαν ἀρχήν, καὶ εἷλεν Εἰδομενὴν μὲν κατὰ κράτος, Γορτυνίαν δὲ καὶ Ἀταλάντην καὶ ἄλλα ἄττα χωρία ὁμολογίᾳ διὰ τὴν Ἀμύντου φιλίαν προσχωροῦντα τοῦ Φιλίππου υἱέος παρόντος· Εὐρωπὸν δὲ ἐπολιόρκησαν μέν, ἑλεῖν δὲ οὐκ ἐδύναντο. ἔπειτα δὲ καὶ ἐς τὴν ἄλλην Μακεδονίαν προυχώρει τὴν ἐν ἀριστερᾷ Πέλλης καὶ Κύρρου. ἔσω δὲ τούτων ἐς τὴν Βοττιαίαν καὶ Πιερίαν οὐκ ἀφίκοντο, ἀλλὰ τήν τε Μυγδονίαν καὶ Γρηστωνίαν καὶ Ἀνθεμοῦντα ἐδῄουν. οἱ δὲ Μακεδόνες πεζῷ μὲν οὐδὲ διενοοῦντο ἀμύνεσθαι, ἵππους δὲ προσμεταπεμψάμενοι ἀπὸ τῶν ἄνω ξυμμάχων, ὅπῃ δοκοίη, ὀλίγοι πρὸς πολλοὺς ἐσέβαλλον ἐς τὸ στράτευμα τῶν Θρᾳκῶν. καὶ ᾗ μὲν προσπέσοιεν, οὐδεὶς ὑπέμενεν ἄνδρας ἱππέας τε ἀγαθοὺς καὶ τεθωρακισμένους, ὑπὸ δὲ πλήθους περικλῃόμενοι αὑτοὺς πολλαπλασίῳ τῷ ὁμίλῳ ἐς κίνδυνον καθίστασαν, ὥστε τέλος ἡσυχίαν ἦγον, οὐ νομίζοντες ἱκανοὶ εἶναι πρὸς τὸ πλέον κινδυνεύειν. ὁ δὲ Σιτάλκης πρός τε τὸν Περδίκκαν λόγους ἐποιεῖτο ὧν ἕνεκα ἐστράτευσε, καὶ ἐπειδὴ οἱ Ἀθηναῖοι οὐ παρῆσαν ταῖς ναυσίν, ἀπιστοῦντες αὐτὸν μὴ ἥξειν, δῶρα δὲ καὶ πρέσβεις ἔπεμψαν αὐτῷ, ἔς τε τοὺς Χαλκιδέας καὶ Βοττιαίους μέρος τι τοῦ στρατοῦ πέμπει, καὶ τειχήρεις ποιήσας ἐδῄου τὴν γῆν. καθημένου δ᾽ αὐτοῦ περὶ τοὺς χώρους τούτους οἱ πρὸς νότον οἰκοῦντες Θεσσαλοὶ καὶ Μάγνητες καὶ οἱ ἄλλοι ὑπήκοοι Θεσσαλῶν καὶ οἱ μέχρι Θερμοπυλῶν Ἕλληνες ἐφοβήθησαν μὴ καὶ ἐπὶ σφᾶς ὁ στρατὸς χωρήσῃ, καὶ ἐν παρασκευῇ ἦσαν. ἐφοβήθησαν δὲ καὶ οἱ πέραν Στρυμόνος πρὸς βορέαν Θρᾷκες, ὅσοι πεδία εἶχον, Παναῖοι καὶ Ὀδόμαντοι καὶ Δρῶοι καὶ Δερσαῖοι· αὐτόνομοι δ᾽ εἰσὶ πάντες. παρέσχε δὲ λόγον καὶ ἐπὶ τοὺς τῶν Ἀθηναίων πολεμίους Ἕλληνας, μὴ ὑπ᾽ αὐτῶν ἀγόμενοι κατὰ τὸ ξυμμαχικὸν καὶ ἐπὶ σφᾶς χωρήσωσιν. ὁ δὲ τήν τε Χαλκιδικὴν καὶ Βοττικὴν καὶ Μακεδονίαν ἅμα ἐπέχων ἔφθειρε, καὶ ἐπειδὴ αὐτῷ οὐδὲν ἐπράσσετο ὧν ἕνεκα ἐσέβαλε καὶ ἡ στρατιὰ σῖτόν τε οὐκ εἶχεν αὐτῷ καὶ ὑπὸ χειμῶνος ἐταλαιπώρει, ἀναπείθεται ὑπὸ Σεύθου τοῦ Σπαραδόκου, ἀδελφιδοῦ ὄντος καὶ μέγιστον μεθ᾽ ἑαυτὸν δυναμένου, ὥστ᾽ ἐν τάχει ἀπελθεῖν. τὸν δὲ Σεύθην κρύφα Περδίκκας ὑποσχόμενος ἀδελφὴν ἑαυτοῦ δώσειν καὶ χρήματα ἐπ᾽ αὐτῇ προσποιεῖται. καὶ ὁ μὲν πεισθεὶς καὶ μείνας τριάκοντα τὰς πάσας ἡμέρας, τούτων δὲ ὀκτὼ ἐν Χαλκιδεῦσιν, ἀνεχώρησε τῷ στρατῷ κατὰ τάχος ἐπ᾽ οἴκου· Περδίκκας δὲ ὕστερον Στρατονίκην τὴν ἑαυτοῦ ἀδελφὴν δίδωσι Σεύθῃ, ὥσπερ ὑπέσχετο. τὰ μὲν οὖν κατὰ τὴν Σιτάλκου στρατείαν οὕτως ἐγένετο.