ΕΙΔΟΜΕΝΗΝ ΜΕΝ ΚΑΤΑ ΚΡΑΤΟΣ
Από την Τουρκοκρατία έως την Απελευθέρωση
Εθνική δράσις των κατοίκων της Ειδομένης
(Απόσπασμα από το βιβλίο του Ιωάννου Ξάνθου «Ιστορία της Γευγελής και εθνική δράσις των κατοίκων αυτής και των πέριξ χωρίων»)
Η Ειδομένη υπήρξε κοιτίς Ουνιτικής και Βουλγαρικής προπαγάνδας. Πρόκριτοι υπερασπισταί της ελληνικής ιδέας ήσαν οι εξής: Παπαζαφείριος Σταματιάδης ιερεύς ο οποίος υπέστη δολοφονική επίθεσην εντός της εκκλησίας, αλλά διέφυγε δια του γυναικωνίτου, Δέλλιος Κουβάτσης, Γεώργ. Στοΐδης, Ζαφείριος Κουβάτσης, Γιάντσης Στοΐδης, Τραϊανός Τερζής, Δημ. Στοϊδης, Γκόνος Γεωργίου, Νικ. Στοΐδης, Στόικος Στοΐδης, Χρήστ. Τανούλης.
Πράκτορες Γ΄ τάξεως: Παπαζαφείριος Σταματιάδης, Δέλλιος Κουβάτσης φανατικώτατος και δραστήριος.
Όργανα πρακτόρων: Γεώργ. Παπαζαφειρίου, Λεωνίδας Κουβάτσης, Αντ. Τανούλης, ο οποίος διεσώθη ως εκ θαύματος τραυματισθείς μόνον ελαφρώς εις τον πόδα.
Πολιτοφύλακες: Τάσιος Δημώνας, Χρ. Ούλης, Κ. Κουβάτσης, Αθαν. Κουβάτσης.
Δολοφονηθέντες: Δέλ. Κουβάτσης, Γ. Στοΐδης, Στόικος Στοΐδης, Αθαν. Κουβάτσης και Τραϊανός Τερζής μετά της συζύγου του.
Η οικογένεια Σταµατιάδη-Παπαζαφειρίου
(Απόσπασμα από το βιβλίο του Άγγελου Ανεστόπουλου «Ο Μακεδονικός Αγών 1903-1908», τόμος Γ΄).
O ιερεύς Παπαγιώργης κατάγεται εκ της μεγάλης Πατριαρχικής οικογενείας Σταματιάδη, γνήσιος Έλλην Μακεδών κάτοικος Ειδομένης. Εγενήθη εις Ειδομένην το έτος 1825 και απεβίωσε το 1908. O πατήρ του προσέφερεν ανεκτιμήτους υπηρεσίας εις τον αγώνα της Εθνικής Παλιγγενεσίας εις την Επανάστασιν της Χαλκιδικής εις ην έλαβε μέρος εις το ένοπλον Σώμα του Λιακοπούλου και Διαμαντή υπό την αρχιστρατηγίαν του Εμμανουήλ Παππά εις την μεγάλην μάχην της Κασσάνδρας Χαλκιδικής (4 Αυγούστου 1821) καθ' ην ο υπό του Γιουσούφ Πασά τουρκικός στρατός υπέστη πραγματικήν πανωλεθρίαν.
O ιερεύς Παπαγιώργης Σταματιάδης ήτο υψηλού αναστήματος, γιγαντόσωμος με οφθαλμούς μαύρους σπινθηροβόλους, με φωνήν αρρενωπήν και βροντώδη. Έχαιρε μεγάλης εκτιμήσεως και σεβασμού από τους κατοίκους της Ειδομένης. Προΐστατο όλων των εθνικών και πατριωτικών εκδηλώσεων της περιοχής, περιήρχετο όλας τας οικίας των χωρίων της περιοχής του και τους παρώτρυνε να εμμένουν με πίστιν και καρτερίαν εις τα πάτρια και το πατροπαράδοτον Οικουμενικόν Πατριαρχείον και όχι εις την Βουλγαρικήν Εξαρχίαν που ιδρύθη τον Μάρτιον του 1870. Nα µη δελεάζωνται από τας παχυλάς υποσχέσεις περί παροχών και δωρεάν παιδείας υπό της Σλαβικής προπαγάνδας ως και Ουνιτικής τοιαύτης. Ο ένθερμος και φλογερός πατριώτης Παπαγιώργης ετελούσε δωρεάν τα μυστήρια του γάμου και του βαπτίσµατος εις τους απόρους και δεινοπαθούντας κατοίκους. Είχεν επαφήν με το Ελληνικόν Προξενείον Μοναστηρίου και Θεσσαλονίκης και τα ενημέρωνεν επί των κινήσεων των ξένων προπαγανδών. Απεβίωσεν το έτος 1908 με το παράπονο εις τα χείλη, διότι δεν έζησε να δη την Μακεδονίαν, δια την οποίαν ειργάσθη με πάθος, ελευθέραν.
Α) Παπαζαφειρίου-Σταματιάδης Ζαφείριος του Γεωργίου
Εγεννήθη το έτος 1848 (απεβίωσε τo έτος 1935) εις εποxήν που ολόκληρη η Μακεδονία εστέναζεν υπό τον ζυγόν του Τούρκου κατακτητή. Η ζωή, η τιμή και η περιουσία ήτο εις την διάθεσιν του Αγώνα. Παραλλήλως από το 1900 ακόμη ενέσκηψε και η λαίλαπα της Σλαβικής υαίνης, Βούλγαροι κομιτατζήδες με εντολήν της Βουλγαρικής Κυβερνήσεως της Σόφιας έσφαζαν, εδολοφονούσαν άνανδρα και ερήμαζαν τους Έλληνας κατοίκους της Μακεδονίας. Η εγκληματική αυτή κατάστασις ανεστάτωνε την ψυχήν του Παπαζαφειρίου, δεν ηδύνατο να χωνέψη πως είναι δυνατόν η Πατρίδα του, αυτή που έδωσε τα φώτα του πολιτισμού σε όλον τον κόσμο, να βρίσκεται εις τα χέρια της πλέον απαισίου βαρβάρου φυλής του κόσμου. Ο αείμνηστος Παπαζαφειρίου είχε διορισθή υπό του Ελληνικού Προξενείου Θεσσαλονίκης διδάσκαλος. Ως διδάσκαλος ανέπτυξε πλουσίαν δράσιν, εδίδασκεν εις τους Ελληνόπαιδας την μεγάλην Ιστορίαν των προγόνων των τα οποία τον ήκουαν με δέος, τους εμάνθανε τραγούδια των ηρώων του '21. Εσκέφθη ότι με το σχήμα του ιερέως πολλά θα δυνηθή να προσφέρη εις τον αγώνα της απελευθερώσεως της Μακεδονίας, απεφάσισε και έγινεν ιερεύς και ανέλαβε μαζί με την εγκόσμιον αποστολήν του από στρατιώτης του Θεού και στρατιώτης της Πατρίδος. Εις το ένα χέρι κράταγε το θυµιατό και εις το άλλο το πιστόλι, και κάτω από την Αγία Τράπεζα έκρυβε τα όπλα έτοιμα δια αντιμετώπισιν κάθε δολοφονικής επιθέσεως των κομιτατζήδων, διότι οι θρασύδειλοι κομιτατζήδες έκαναν επιθέσεις και μέσα εις τας Εκκλησίας φονεύοντες αόπλους, γυναικόπαιδα και ιερείς.
Αδημονούσε ο ένθερμος και φλογερός πατριώτης Παπαζαφειρίου πότε θα έλθει η ώρα που οι Έλληνες Μακεδόνες θα πάρουν τα όπλα να αγωνισθούν δια την ελευθερίαν της Μακεδονίας, αλλά και ο ίδιος να δυνηθή να αγωνισθή με όλας του τας δυνάμεις δια την συντριβήν του κατακτητή. Και δεν άργησε να έλθη η ευλογημένη αυτή ώρα του 1903 ότε εσχηματίσθη το Ελληνικόν κομιτάτον (υπό Μακεδόνες πολεμιστές και από την Ελευθέραν Ελλάδα και ιδιαιτέρως το 1904 µε την άφιξιν εις την Μακεδονίαν του εθνοµάρτυρος Παύλου Μελά. Και άρχισε την διαφώτισιν του λαού και με την πνευματικήν οξυδέρκειαν και πειστικότητα που τον διέκρινε κατώρθωνε να φλογίζη τις ψυχές όλων εκείνων που λαχταρούσαν να ιδούνε την Μακεδονίαν ελεύθερη. «Η ένδοξος πατρίδα μας», τους έλεγε, «πρέπει να ξαναγίνη αυτή που ήτο άλλοτε, ας μη καθήμεθα με σταυρωμένα τα χέρια, όλοι βέβαια δεν μπορούν να πάρουν τα όπλα και να βγουν στα βουνά για να χτυπήσουν τους κατακτητάς και τους κομιτατζήδες, όσοι όμως δεν μπορούν να βγουν μαζί µε τα άλλα αδέλφια µας ας προσφέρουν την βοήθειάν τους όπως μπορούν, υπάρχουν πολλοί τρόποι δια να πετύχουμε του σκοπού μας. Οι αγωνιστές αυτοί που θα βρίσκωνται εις τις πανύψηλες βουνοκορφές θα έχουν ανάγκην από χρήματα, τρόφιμα και πολεμοφόδια».
Δια των συγκινητικών και εμπνευσμένων πατριωτικών ομιλιών του κατώρθωσε να φλογίση και τους τελευταίους δισταγμούς των κατοίκων δια να εισέλθουν µε ενθουσιασμόν εις τας τάξεις του ιερού Μακεδονικού Αγώνος: «Ή είμεθα Έλληνες ή δεν είμεθα, ή θέλουμε την ελευθερίαν μας ή δεν την θέλουμε. Αν στρέψωμεν το πρόσωπόν μας αλλού και κωφεύσωμεν, τότε ο ίδιος ο Θεός θα μας καταραστή και η κατάρα του θα βαρύνη ημάς και τα τέκνα ημών».
Ο οπλαρχηγός Μανώλης Κατσίγαρης με τον οποίον είχε στενήν συνεργασίαν του είπε: «Παπαζαφειρίου, εσύ αξίζεις πολύ περισσότερο από ημάς διότι εσύ δεν πολεμάς μόνον με τα όπλα αλλά και με την πύρινη γλώσσα σου, κάθε λόγος σου είναι και µία σφαίρα δια τον εχθρόν». Ο Παπαζαφειρίου είχεν επικοινωνίαν με τα προξενεία Μοναστηρίου και Θεσσαλονίκης τα οποία ενημέρωνε επί της καταστάσεως των κατοίκων ως και επί των κινήσεων της εγκληματικής δράσεως των ενόπλων του Βουλγαρικού κομιτάτου και της Βουλγαρικής προπαγάνδας. Είχεν αναλάβει ως Πρόεδρος της Επιτροπής Αμύνης της Ειδομένης και είχεν επιφορτισθή με την μύησιν των κατοίκων εις τον Αγώνα. Επίσης η οικία του εχρησιμοποιείτο ως οπλαποθήκη και κέντρον διερχομένων ανδρών των Σωμάτων του Ελληνικού Κομιτάτου. Ο θρυλικός Παπαζαφειρίου περιέτρεχεν εις τας οικίας των κατοίκων και τους ενεθάρρυνε να εμμένουν με καρτερίαν εις τα πάτρια και να µη πτοούνται από τας απειλάς της Βουλγαρικής προπαγάνδας. To Βουλγαρικόν κομιτάτον μένεα πνέον εναντίον του ιερέως από την αναπτυχθείσαν καρποφόρον και Εθνωφελή δράσιν, απεπειράθη να τον δολοφονήση κατ' επανάληψιν, μίαν φοράν εντός της Εκκλησίας, διά τινος εξωμότου ονόματι Δαμιάνωφ Νικόλα, οπότε διεσώθη διαφυγών εκ της εξόδου του γυναικωνίτου και ετέραν φοράν έξωθι της οικίας του πυροβοληθείς ανεπιτυχώς.
Η πολύπλευρος δράσις του Παπαζαφειρίου επεκτείνετο και εις τον ένοπλον αγώνα, εμύησεν εις τον Μακεδονικόν Αγώνα μιαν ολόκληρον ομάδα ενθέρμων και φλογερών νέων πατριωτών που διεκρίνοντο δια την ανδρείαν και γενναιότητα και τους απέστειλεν εις την Λίμνη Γιαννιτσών εις το Σώμα του Καπετάν Άγρα (Σαράντη Αγαπηνού).
Δια την ανωτέρω πολύπλευρον δράσιν του η Πατρίς τον ετίμησε δια πλείστων ηθικών αμοιβών ως και με Δίπλωμα Μακεδονομάχου και Μετάλλιον Μακεδονικού Αγώνος, δια του υπ' αριθ. 746 αριθ. Μητρώου Αρχηγείου Ενόπλων Δυνάμεων.
Β) Παπαζαφειρίου-Σταματιάδης Γρηγόριος του Ζαφειρίου
Εγεννήθη εις Ειδομένην το 1881 και απεβίωσε το 1954, ήτο υιός του Παπαζαφειρίου, έλαβε τας πρώτας εγκυκλίους σπουδάς-γράμματα εκ της κωμοπόλεως Ειδομένης, εν συνεχεία απεφοίτησεν εκ του Ελληνικού Γυμνασίου Θεσσαλονίκης, κατόπιν συστάσεως του Γενικού Προξένου Θεσσαλονίκης εισήχθη εις το Διδασκαλείον Θεσσαλονίκης ένθα εσπούδασε Διδάσκαλος και διωρίσθη κατ' αρχήν και κατά μικρά χρονικά διαστήματα μετετίθετο εις διάφορα χωρία υπό του Γενικού Προξενείου Θεσσαλονίκης ένθα του ανετίθεντο διάφορες εμπιστευτικές υπηρεσίες του Μακεδονικού Αγώνος τας οποίας και έφερεν εις πέρας λίαν επιτυχώς. O Μακεδονομάχος Γρηγόριος Παπαζαφειρίου δια των φλογερών πατριωτικών διδασκαλιών του υπήρξε το εγερτήριον σάλπισμα εις τους απελευθερωτικούς αγώνας των Ελλήνων Μακεδόνων. Επότισε την μαθητιώσαν νεολαίαν με τα νάματα της Ελληνικής γλώσσης και παιδείας και ούτως ανεζωπυρώθη το ελληνικόν αίσθημα των κατοίκων ένθα τον είχε τοποθετήσει το Ελληνικόν Προξενείον Μοναστηρίου εν συνεργασία με το Ελληνικόν Προξενείον Θεσσαλονίκης, και τον αείμνηστον Πρόξενον Λάμπρον Κορομηλάν, διδάσκαλον εις Ειδομένην. Είχεν εντολήν να τονώση το ηθικόν των κατοίκων και να εξάψη τα πατριωτικά αυτών αισθήματα. Υπήρξεν εις εκ των μυσταγωγών, φωτοδοτών και εμψυχωτών της πνευματικής στρατιάς του Έθνους. Εις τον Μακεδονικόν Αγώνα ανέπτυξε πλουσίαν Εθνικήν δράσιν. Εις την οικίαν του και εντός μυστικής κρύπτης φυλάσσοντο τα όπλα και πολεμοφόδια του Αγώνος. Επίσης η οικία του εχρησιμοποιείτο ως τόπος συγκεντρώσεως των προκρίτων και δημογερόντων ως και των μεμυημένων εις τον Μακεδονικόν Αγώνα.
Κατά την διάρκειαν της φοιτήσεώς του εις Θεσσαλονίκην είχεν επαφήν μετά προσώπων υψηλών πατριωτικών φρονηµάτων ως και με τον αείμνηστον Χαράλαμπον Καραμανώλην ως και μετά Ελλήνων αξιωματικών οι οποίοι υπηρέτουν εις το Γενικόν Προξενείον Θεσσαλονίκης με την ιδιότητα του διπλωµατικού υπαλλήλου. Εις το Ελληνικόν Προξενείον εις το οποίον εισήρχετο συχνά και έχαιρε μεγάλης εμπιστοσύνης του ανετίθεντο λίαν εμπιστευτικές και επικίνδυνες αποστολές σχέσιν εχούσας με την διεξαγωγήν του Μακεδονικού Αγώνος 1903-1908. Του παρέδιδαν όπλα και πολεμικόν υλικόν δια την μεταφοράν και παράδοσιν εις Κέντρα Αμύνης του Μακεδονικού Αγώνος. Ταύτα συσκευάζοντο εντός κιβωτίων και δεμάτων και έξωθι έγραφαν «Προσοχή Υαλικά» προς αποφυγήν ελέγχου υπό των τουρκικών αρχών τα παρέδιδον εις μεμυημένους εις τον Αγώνα σιδηροδρομικούς υπαλλήλους μεταξύ των οποίων και εις τον Εμμανουήλ Πάλλαν εξ Ειδομένης και τον Ιταλόν Σταθµάρχην Γευγελής PALO-MBO, επίσης εις τον αδελφόν του Γεώργιον Παπαζαφειρίου κάτοικον Ειδομένης μετά του οποίου διωχετεύοντο εις τα ένοπλα ανταρτικά Σώματα τα δρώντα εις την περιοχήν. Επίσης είχεν επιφορτισθή υπό των Κέντρων Αμύνης Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου να περιηγήται τα χωρία της υπαίθρου μεταξύ των οποίων την Ειδομένην, την Βογδονίτσαν, την Λητή, το Μελισσοχώρι, την Συκιά Χαλκιδικής, με την εντολήν να τους ενθαρρύνη να μένουν πιστοί εις τα πάτρια και το Οικουμενικόν Πατριαρχείον, να τους μυή εις τον Μακεδονικόν Αγώνα και να κάνη επιλογή των πλέον ριψοκινδύνων και γενναίων παλληκαριών προς κατάταξιν εις τα ένοπλα Σώματα. Την εν λόγω αποστολήν την εξετέλεσε µε ζήλον και αυταπάρνησιν.
Το 1912-1913 ότε ευρίσκετο εις το Μελισσοχώρι και Λητή του ανετέθη υπηρεσία συνδέσμου του Ελληνικού Στρατηγείου εν Γεφύρα εις το οποίον μετέδιδε με τα ωργανωμένα εις τον απελευθερωτικόν αγώνα παλληκάρια του χωρίου πληροφορίες μεγάλης σημασίας επί των κινήσεων των Βουλγαρικών στρατευμάτων.
Ο αείμνηστος Μακεδονομάχος Γρηγόριος Παπαζαφειρίου ηνάλωσεν ολόκληρον την ζωήν του εις τον βωμόν της ελευθερίας. Ο Α' Παγκόσμιος πόλεμος τον βρίσκει διερμηνέα και σύνδεσμον με το Συμμαχικόν Στρατηγείον εις την Αξιούπολιν λόγω της κατοχής της Γαλλικής γλώσσης. Μετά την απελευθέρωσιν της Μακεδονίας εξακολουθεί να είναι διδάσκαλος Ειδομένης.
Από το 1927 ως το 1950 ήτο διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου Χαριλάου, εγαλούχησε τα παιδιά με τα νάματα των Ελληνοχριστιανικών ιδεωδών. Τους έλεγε μεταξύ άλλων ότι «η Μακεδονία είναι γη Ελληνική ποτισμένη με αίμα και δάκρυα των ηρωικών τέκνων της επί τριών και πλέον χιλιετηρίδων και έχουμε υποχρέωσιν να αγωνιζόμεθα αενάως εναντίον παντός επιβουλευομένου την ακεραιότητά της».
Κατά την περίοδον της Κατοχής ευρέθη πρώτος πάλιν εις τας Εθνικάς επάλξεις συνεργαζόμενος μετά των ηγετών της Εθνικής Avτιστάσεως. Με άμεσον κίνδυνον της ζωής του περιήρχετο τα χωρία της περιοχής Ειδομένης, ενεψύχωνε τους κατοίκους και ωργάνωνε την αντίστασιν κατά της Βουλγαρικής προπαγάνδας, ήτις ωργίαζε κατά την περίοδον εκείνην.
Γ) Παπαζαφειρίου-Σταµατιάδης Γεώργιος του Ζαφειρίου
Υιός του θρυλικού Ιερέως Παπαζαφειρίου. Εγεννήθη εις Ειδομένην το έτος 1869 και απεβίωσε το 1936. Εξήσκει το επάγγελμα του γεωργού και του εμπόρου. Διεκρίνετο δια ηρωισμόν και αυτοθυσίαν προς την Πατρίδα. Ανέπτυξε και ούτος μεγάλην Εθνικήν και πατριωτικήν δράσιν όπως και τα άλλα μέλη της ιστορικής οικογενείας Παπαζαφειρίου. Με το πρόσχημα του εμπόρου μετέβαινε συχνά εις το αλησμόνητον Ελληνικόν Μοναστήριον και επεσκέπτετο το Ελληνικόν Προξενείον και ήρχετο εις επαφήν με τους πρωτεργάτας του Μακεδονικού Αγώνος Ίωνα Δραγούμη, Αργύριον Ζάχον και με τον Αριστοτέλην Μαλτήν ιατρόν, εκ των οποίων ελάμβανεν οδηγίας δια την διεξαγωγήν του Μακεδονικού Αγώνος και την αντιμετώπισιν της Βουλγαρικής προπαγάνδας. Του ανετέθη κατ' αρχήν η εμπιστευτική υπηρεσία του πράκτορος. Περιήρχετο τα χωρία και συγκέντρωνε πληροφορίας επί των κινήσεων των Τουρκικών αποσπασμάτων και των Βουλγάρων κομιτατζήδων ως και επί της Εθνικής καταστάσεως των κατοίκων και ανέφερεν ανελλιπώς εις το Προξενείον. Κατόπιν του ανετέθη η εντολή συγκροτήσεως ενόπλου Σώματος εξ ανδρών Ειδομένης, πράγμα που έπραξε και αντιμετωπίσθη η δολοφονική δράσις των κομιτατζήδων και των εξωµοτών, ανεπτερώθη το ηθικόν των κατοίκων και όσοι είχον λιποψυχήσει λόγω των απειλών των κομιτατζήδων επανήλθον εις την Ελληνικήν Κοινότητα και το Οικουμενικόν Πατριαρχείον. Επίσης το εν λόγω Σώμα ελάμβανε μέρος εις νυκτερινάς ενέδρας εναντίον των κομιτατζήδων. Η οικία του εχρησιμοποιείτο ως προπαιδευτήριον εις την εξάσκησιν εις τα όπλα και τον κλεφτοπόλεμον, εφοδιάζων με πυρομαχικά και τρόφιμα τα δρώντα εις την περιοχήν Ελληνικά Σώματα. Μένεα πνέουσα η Βουλγαρική προπαγάνδα απεφάσισε το γνώριμον εις αυτήν σχέδιον της δολοφονίας. Απεπειράθησαν κατ' επανάληψιν, πλην διεσώζετο δια της ευκινησίας και της τόλμης που τον διέκρινεν αντιπυροβολών και τρέπων τούτους εις φυγήν.
Εις τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνας της Πατρίδος µας το ηρωικόν τέκνον της οικογενείας Παπαζαφειρίου-Σταματιάδη Γεωργίου προσέφερεν εις τον φόρον του αίματος δύο τέκνα, τον Κωνσταντίνον, όστις εργασθείς ως πράκτωρ του Ελληνικού Στρατηγείου το 1916 συνελήφθη υπό των Βουλγαρικών στρατευμάτων, μετήχθη εις Βουλγαρίαν και αφού υπεβλήθη εις φριχτά βασανιστήρια εξετελέσθη με την κατηγορίαν του κατασκόπου. O άλλος υιός του Πέτρος εφονεύθη εις μάχην το 1922 εις Μικράν Ασίαν ένθα υπηρέτει ως Ενωµοτάρχης της Ελληνικής Χωροφυλακής. Άλλα τέκνα είχεν τον διαπρεπή επιστήμονα ιατρόν Ζαφείριον Παπαζαφειρίου. Ούτος κατέλιπεν 4 υιούς διαπρεπείς επιστήμονας και μίαν θυγατέραν. Άξιον παρατηρήσεως και εξάρσεως της μεγάλης προσφοράς εις τον αγώνα της Πατρίδος του Παπαζαφειρίου ήτο η ανιδιοτελής αγάπη προς την πατρίδα, δια την θυσίαν, ουδέν ηξίωσεν, ούτε εδέχθη σύνταξιν που εδικαιούτο δια τα δύο αγαπημένα τέκνα του, δηλώσας υπερηφάνως ως Έλλην Μακεδών ότι «ένας Παπαζαφειρίου ποτέ δεν εκμεταλλεύεται το αίμα των παιδιών του που έπεσαν για την Ελλάδα». Η τόσο δοκιμασθείσα οικογένεια Παπαζαφειρίου εις τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνας της Πατρίδος μας διέτρεξεν άμεσον κίνδυνον να εξοντωθή υπό του Βουλγαρικού στρατού το 1916, ότε καταδιωκομένη υπ' αυτών κατώρθωσε να διασωθή διελθούσα δια της Γερμανοβουλγαρικής γραμμής με επικεφαλής τον Παπαζαφειρίου με τον Τίμιο Σταυρό ανά χείρας και τον Γεώργιο Παπαζαφειρίου όστις εκράτει 6 σφαίρας εις το περίστροφόν του με την απόφασιν να εκτελέση τα μέλη της οικογενείας του εις την περίπτωσιν που θα έπιπτον εις χείρας των Βουλγάρων. Μετά δε πολλάς περιπετείας κατώρθωσε να φθάση εις τας συμμαχικάς γραμμάς εις το χωρίον Φανός, ένθα τους ανέμενεν ο Γρηγόριος Παπαζαφειρίου, διασωθέντες.