ΕΙΔΟΜΕΝΗΝ ΜΕΝ ΚΑΤΑ ΚΡΑΤΟΣ

Από την Τουρκοκρατία έως την Απελευθέρωση

Δημοτικά Σχολεία και Διδάσκαλοι στον Αγώνα

(Αποσπάσματα από τα βιβλία των Χρήστου Π. Ίντου «Η εκπαίδευση στη Γουμένισσα και την ευρύτερη περιοχή του Ν. Κιλκίς κατά την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας 1870-1912» και Γεώργιου Καραμαλάκη «Η μεταξύ Πάικου και Κρουσίων χώρα - νομός Κιλκίς»)

Στην επαρχία Παιονίας την τοπική παράδοση διέσωσε αλλά και κατέγραψε ο τοπικός Σύλλογος Δασκάλων και Νηπιαγωγών κατά τη δεκαετία του 1960. Ελληνικά Σχολεία υπήρχαν κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας στην κωμόπολη της Γουμένισσας και στα σημερινά χωριά Άγιος Πέτρος, Άνυδρο, Αξιούπολη, Βαλτοτόπι, Γρίβα, Ειδομένη, Κάρπη, Καστανερή, Κούπα, Λειβάδια, Πεντάλοφος, Πολύπετρο, Σκρα και Στάθης.

Από αυτά έτος ιδρύσεως έχουμε για τα Σχολεία: Δογάνη (1880), Πενταλόφου (1805), Σκρα (1897), Στάθη (1885).

Τα Σχολεία Ειδομένης, Κούπας, Λειβαδίων και Σκρα ανήκαν στον Καζά Γευγελής, αλλά υπάγονταν εκκλησιαστικά στη Μητρόπολη Βοδενών (Εδέσσης). Στον Καζά της Γευγελής, ο οποίος ανήκει σε τέσσερις διαφορετικές επισκοπές (Βοδενών, Μογλενών, Στρωμνίτσης και Πολυανής) έχουμε αρκετά χωριά-κωμοπόλεις του σημερινού Ν. Κιλκίς, στα οποία λειτουργούν ελληνικά σχολεία από παλαιότερα και ως την περίοδο της απελευθέρωσης. Αυτά είναι του Σεχόβου (Ειδομένης), Λούμνιτσας (Σκρα), Δαμπόβου (Βαλτοτοπίου), Κούπας, Λειβαδίων, Μποέμιτσας (Αξιούπολης), Καρασουλίου (Πολυκάστρου) και Γοργόπης.

Υπάρχει μεγάλος αριθμό ονομάτων διδασκάλων οι οποίοι έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους στην προ και κατά την ένοπλη φάση του Μακεδονικού Αγώνα. Πολλούς τέτοιους δασκάλους έβγαλε η Γουμένισσα, η Ειδομένη, τα Μεγάλα Λειβάδια στο Πάικο όρος, το Σκρα, η Γρίβα και η Αξιούπολη.

Από την Ειδομένη ήταν ο Γρηγόριος Παπαζαφειρίου, ο οποίος σπούδασε με δαπάνες του Ελληνικού Προξενείου Μοναστηρίου και διορίστηκε στο χωριό του. Έγινε η ψυχή του Αγώνα στην περιοχή του και η προσφορά του ήταν μεγάλη. Στο προαύλιο του Σχολείου της Ειδομένης είναι ο σταυρός της Αικατερίνης Χατζηγεωργίου, η οποία λίγα χιλιόμετρα βορειότερα, στο Ελληνοχώρι (Γκρέτσιστα), σε γιουγκοσλαβικό σήμερα έδαφος, βρήκε τραγικό θάνατο από τη συμμορία του Βοεβόδα Λεώνε μαθαίνοντας στα Ελληνόπουλα γράμματα.

Μια μεγάλη ηρωική μορφή υπήρξε η δασκάλα Αικατερίνη Χατζηγεωργίου από την Μπογδάντσα. Η Αικατερίνη αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στον αγώνα για τη διατήρηση του ελληνισμού στη βασανισμένη Μακεδονία. Η έντονη εθνική δραστηριότητα της ηρωικής δασκάλας δεν άργησε να γίνει αντιληπτή από το βουλγαρικό κομιτάτο που έβλεπε ότι εξαιτίας της γκρεμίζονταν τα βουλγαρικά όνειρα στην περιοχή εκείνη. Την επικήρυξαν μάλιστα οι Βούλγαροι με μεγάλο χρηματικό ποσό επιδιώκοντας έτσι την εξόντωσή της µε κάθε τρόπο. Έπρεπε πάση θυσία η θαρραλέα δασκάλα να προστατευθεί και συνάμα να απομακρυνθεί από την Μπογδάντσα. Τότε το Γενικό Κέντρο Θεσσαλονίκης απόστειλε τάχιστα το παρακάτω γράμμα στον Μανώλη Κατσίγαρη που δρούσε σε εκείνη την περιοχή: «Καπετάν Μιχάλη, δεν υπάρχει σπουδαιότερον δια τον αγώνα μας από το να σώσεις την διδασκάλισσα Αικατερίνη Χατζηγεωργίου που είναι εις Μπογδάντσαν. Οι εχθροί μας την έχουν οριστικώς προγράψει. Αν μείνει εκεί χωρίς άλλο θα χάσωμεν πολυτιμοτάτην δια την πατρίδα ύπαρξιν. Συνόδεψέ την λοιπόν μέχρι Γκρέτσιστα με τα παλληκάρια σου. Εις την Αικατερίνην εγράψαμεν να σε ακολουθήσει με πάσαν εμπιστοσύνην. Συνοδεύων αυτήν έχε πάντοτε το νου σου εις την πατρίδα - ο αντιπρόσωπος του Κομιτάτου».

Πράγματι ο καπετάν Κατσίγαρης εκτέλεσε την εντολή, συνόδευσε τη δασκάλα στη Γκρέτσιστα (Γκρέτσιστα θα πει ελληνικό χωριό). Οι Βούλγαροι όμως που παρακολουθούσαν κάθε κίνηση της δασκάλας, όταν έφυγε ο Μανώλης Κατσίγαρης από το χωριό μπήκαν ο αρχικοµιτατζής Λεώνε με την κλίκα του και κρύφτηκαν σε σπίτι προδότη καιροφυλακτώντας να βρουν ευκαιρία για να σκοτώσουν την ηρωική δασκάλα. Αφού απέτυχε ο Λεώνε να την ξεγελάσει με διάφορους τρόπους, πρωί-πρωί οι κομιτατζήδες του κύκλωσαν το σπίτι της πασκίζοντας συγχρόνως να ρίξουν πετρέλαιο για να την αναγκάσουν να βγει. Τότε η άφοβη δασκάλα άνοιξε το παράθυρο και άρχισε να πυροβολεί τους αιμοχαρείς κομιτατζήδες. Κατάφερε μάλιστα να τραυματίσει κι έναν. Κιότεψαν τότε οι κομιτατζήδες και ανάπιασαν να υποχωρούν. Ο Λεώνε λύσσαξε κι άρχισε να ουρλιάζει οργισμένος. Δεν πρόσμενε τέτοια τολμηρή αντίδραση από μια γυναίκα. Άρχισαν ευθύς να πυροβολούν προς το ανοιχτό παράθυρο. Στο χρόνο που η Αικατερίνη Χατζηγεωργίου γιόμιζε το όπλο της κατάφεραν οι Βούλγαροι να ρίξουν πετρέλαιο στο σπίτι της και αμέσως η φωτιά άρχισε να φουντώνει. Η ηρωική δασκάλα άνοιξε τότε άλλο παράθυρο και συνέχισε να πυροβολεί. Από τις σφαίρες της σκοτώθηκε ένας Βούλγαρος. Σε λίγο η καιγόμενη στέγη υποχώρησε και η ηρωική Ελληνίδα κάηκε ζωντανή.

Στο σταυρό που τοποθετήθηκε στο μνήμα της εγράφη το εξής:

«ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΘΕΟΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΙΣΤΕΩΣ ΑΓΩΝΙΖΟΜΕΝΗ ΠΥΡΙ ΥΠΟ ΤΩΝ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ ΠΑΡΑΔΟΘΕΙΣΑ ΕΝΘΑΔΑΙ KEIMAI AIKATEPINH XATZHΓΕΩΡΓIOY ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ» 14 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1904

O σταυρός αυτός μεταφέρθηκε πολλά χρόνια αργότερα και τοποθετήθηκε στο ηρώο που βρίσκεται στο προαύλιο του Δημοτικού Σχολείου Ειδομένης.